PORODILIŠTE „UDARNIK“ (1945/46)

 

PORODILIŠTE UDARNIK  (1945/46)

Završetak oružanih borbi u Drugom svetskom ratu ostavio je za sobom tešku situaciju u ekonomskom, privrednom, građevinskom i zdravstvenom pogledu. Rat koji je opustošio zemlju, iziskivao je maksimalna zalaganja usmerena ka cilju što bržeg završetka sukoba na preostalim ratnim poprištima kao i normalizacije života na slobodnim teritorijama. Oslobođenjem Subotice 10. oktobra 1944. godine, zdravstvena služba našla se pred nizom problema, koji su tražili određena rešenja. Prvo je trebalo  rešiti deficit u kadrovima kako bi se pružila neophodna zdravstvena pomoć građanstvu kao i ranjenim i bolesnim borcima, zarobljenicima, logorašima i raseljenim licima. Zbog ovakvog stanja u Subotici su formirana dva zdravstvena centra:

  1. Vojni (sa više domaćih i ruskih bolnica u Subotici);
  2. Civilni sa Građanskom bolnicom i zdravstvenim stanicama kao i privatnom lekarskom praksom.[1]

Trebalo je uložiti velike napore da bi se zaštitilo zdravlje stanovništva sa kadrovski malobrojnom službom. Obnavljale su se mreže i kapaciteti zdravstvenih ustanova, pokretale su se akcije mobilnih ekipa radi suzbijanja nekih masovnih zaraznih oboljenja. Bilo je teškoća u vezi sa nabavkom potrebnih količina bioloških cepiva – seruma i vakcina. Ambulante su bile oštećene, bolnice osiromašene medicinskom opremom, težak je bio transport i kretanje bolesnika. Od prvih dana rada novouspostavljene vlasti ustrojene u vidu narodnooslobodilačkih odbora kasnije narodnih odbora[2] velika pažnja se posvećuje rešavanju problema zdravstva. U delokrug rada mesnih NO[3] spadalo je staranje o ekonomskim, socijalnim, zdravstvenim i drugim potrebama mesta. Na prvom zasedanju Narodnooslobodilačkog odbora za grad Suboticu formiran je Zdravstveni odbor. Ovaj odbor je trebalo da rešava svu problematiku u okviru zatečene zdravstvene situacije u gradu i okolini.[4] Da bi život mogao normalno da funkcioniše i da se organizovano vodi briga o stanovništvu, morale su da se obnove ili organizuju pojedine ustanove civilnog tipa, kao što su: civilna zdravstvena služba, ured za socijalno osiguranje radnika i službenika, invalidska komisija, prihvatilišta za izbegla i nezbrinuta lica.[5]

Radi što lakšeg i bržeg kretanja po terenu, zdravstvena lica su dobijala posebne legitimacije za nesmetan prolazak po gradu i okolini. Tako je ostao sačuvani spisak gradskih babica kojima se omogućuje nesmetano kretanje. Gradski fizikat u Subotici  upućuje dopis Narodnooslobodilačkom odboru grada Subotice da gradskim babicama koje su zaposlene na terenskoj službi, izda legitimacije o tome da se mogu nesmetano kretati danju i noću, na unutrašnjoj i spoljnoj teritoriji grada. Naglašava se da je to u cilju što savesnijeg obavljanja njihove delatnosti.[6] Ovakvu legitimaciju su dobile babice:

  • Capo Julija rođena Juhas
  • Hegediš Karolina r. Gilding
  • Aleksić Marija r. Gemzik
  • Ercegović Vita r. Ivković
  • Ivić Ana rođ. Čović
  • ud. Temunović Marcela rođ. Mamužić
  • Zvekan Marija rođ. Hegediš
  • Tucić Kata
  • Bačić Marija rođ. Patarčić
  • Icev Petra rođ. Baniš
  • Francetić Glazer Jovanka
  • Mesaroš Veronika rođ. Farago
  • Suvajđžić Lenka
  • Stantić Jelena.[7] (imena su napisana onako kako je u dokumentu)

Ovaj dopis je upućen 21. oktobra 1944. godine od strane tadašnjeg zdravstvenog poverenika  vršioca dužnosti gradskog fizika dr Ostrogonac Bele.

Na prvu godišnjicu oslobođenja grada 10. oktobra 1945. godine otvoreno je Porodilište u zgradi Zdravstvene stanice „Udarnik“ u Teretnoj ulici broj 25 (XI kvart), koja je i do tada imalo jedno porođajno odeljenje (sobu).

Teretna ulica,danas Rade Koncara

Teretna ulica, XI kvart

Prihode za održavanje su snosili masovne organizacije i to AFŽ-e i Narodni front i nešto prihoda je bilo od patronata.[8] Drugih redovnih prihoda porodilište nije imalo, osim minimalne naplate od strane onih porodilja koje su to mogle da plaćaju. Porodilište je imalo sedam kreveta ali je bilo u planu da se adaptira soba na prizemlju sa još pet kreveta.

objekat RadeKoncara25

Objekat nekadašnjeg porodilišta danas (Rade Končara 25)

Praktična nastava za učenike Medicinske škole se održavala redovno u Pokrajinskoj bolnici i u porodilištu „Udarnik“. Radi što boljeg odnosa između učenica i osoblja pomenutih ustanova kao i da bi se na praksi postigao što bolji efekat, organizovao se zajednički sastanak učenika, osoblja iz bolnice i porodilišta na čelu sa upravnicima dr Ladislavom Nejem (Ney Ladislav, 1882. – )[9]dr Ladislav Ney

i dr Karlom Terekom (Térek Károly 1908 – 1977). Ovakvi sastanci održavale su se jednom mesečno i na njima se diskutovalo o disciplini, prenošenju znanja na učenice, zalaganju i drugom.

Na osnovu publikovanog rada u časopisu Ex Pannonia 18, autora: Tatjana Segedinčev, arhivski savetnik, Dr Emil Libman, OSNIVANJE I PRVE GODINE RADA MEDICINSKE ŠKOLE U SUBOTICI (1947 – 1954) pdf format časopisa: Broj-18-za-internet

 

[1] Tatjana Segedinčev, Ex Pannonia broj 17,  Zdravstvena služba u Subotici 1944-1945. godine (period Vojne uprave),  2013, str. 98-108.

[2] Službeni list FNRJ, br. 43/1946, str. 482-490.

[3] Skraćenica za NO su Narodni odbori.

[4] IASu, F.68, Zapisnici sednica narodnog odbora grada Subotice 1944-1950, 7.

[5] Branislav Danilović, Zaštita zdravlja stanovništva u somborskom okrugu 1944-1947, Sombor, 2005, 7.

[6] IASu, F.166, 27, IX 3/1944. godine.

[7] Isto

[8] Gradska biblioteka Subotica, Hrvatska riječ, Subotica, 31. januar 1947. godina, str.3.

[9] Dr Ney Vladislav, jevrejskog porekla, (Siofok, 18.2.1882.- ? ). U 1924. primio državljanstvo KSHS. Od 1.10.1912. do 1.01.1921. lekar Okružnog ureda za Osiguranje, nadalje šef akušer Jevrejske bolnice od 1.7.1931. do 1.2.1943.

%d bloggers like this: