Politika je oduvek vladala i tom strukom!

Od kupališnog lekara do narodnog poslanika – dr Gabor Santo (Szánto Gábor)

4. marta 2012. Postavite komentar

Od kupališnog lekara do narodnog poslanika – dr Gabor Santo (Szánto Gábor)

Kupalište Palić je i u periodu nakon 1918. godine imalo svog stalnog – kupališnog lekara, koji je brinuo o zdravlju posetilaca tokom sezone. Njega je postavljala gradska vlast,dobijao je platu i besplatan smeštaj u “Velikom hotelu”. Za lekare je taj položaj bio dosta primamljiv.U 1926/7. godini taj posao obavljao je dr Gabor Santo (Szántó Gábor) a radila su i dva privatna lekara na Paliću. U 1935. godini kao lekari kupatila su određeni dr Mileta Đuričić, glavni gradski fizik i kao njegov zamenik dr Arpad Kostolanji (Kosztolányi Árpád), gradski lekar na Paliću.

U Subotici je 1905/6. godine bilo 34 lekara, 1907. – 38, koliko ih je i 1915. godine. Broj lekara u 1927. godine je iznosio 63. I lokalna štampa je registrovala povećanje lekarskog osoblja. List “Subotički glasnik” ( u 1926. godini) pored podataka da je 1925. godine rođeno 2914, a umrlo 2148, donosi i komentar: “… da u našem gradu još uvek prosperira lekarski stalež. Jer kako bi se inače objasnio fakat, da su se u toku 1925, u Suboticu nastanili još 10 novih lekara!…”

Lekarski stalež u Subotici je bio deo malobrojne intelektualne elite. Samim tim položajem,za njih su bile otvorene mogućnosti i za nastup kao funkcionera na političkoj sceni, koje gotovo da nisu bile dostupne nižim socijalnim slojevima.Među uspešnim političarima u međuratnom periodu bilo je i nekoliko subotičkih lekara, dr Vranje Sudarević je bio gradonačelnik, dr Šanta Đerđ (György Sánta) predsednik Zemaljske mađarske stranke a dr Gabor Santo (Szántó Gábor) narodni poslanik.

Dr Gabor Santo je rođen u Budimpešti 1882. godine ,u jevrejskoj porodici, od oca Adolfa i mati Dore r.Mandel. Istupio je iz jevrejske crkvene opštine i prešao u rimokatolike. U Suboticu dolazi 1916. godine. Supruga mu je od 1912. do rastave 1930. godine, bila Ela Kunec (Kunetz).

Gavrilo! Santo po srbski (Szántó Gábor)

Nakon rata bavi se privatnom praksom u svojoj ordinaciji – Sokolska 2 ( danas Petra Drapšina) ali radi polovinom dvadesetih godina i kao “kupališni lekar” na Paliću. U to doba obavljao je još neke funkcije na Paliću: predsednika “Lawn tenis kluba”, koji je imao 95 članova ali i predsednika Mesne (palićke) organizacije Radikalne stranke, praktično najjače političke partije u tom periodu.

U gradski Senat postavljen je prvi put 1921. godine. Političku karijeru, ali ovoga puta na mnogo višem nivou, nastavlja 1930. godine. Na političkoj platformi čija je osnova zaštita i borba za poboljšanje položaja vojvođanskih Mađara, naslediće kao dominantna politčka figura, svog kolegu, lekara Dr Šanta Đerđa (György Sánta). Šanta je rodom iz Budimpešte. Posle studija medicine specijalizirao je hirurgiju.Od 1895/6 godine zaposlen u gradskoj bolnici, a od 1901. do 1914. godine je šeh hirurškog i odeljenja za ženske bolesti i porođaje.Po završetku rata, nakon dolaska iz vojske, posvećuje se privatnom radu u svom sanatorijumu za ženske bolesti,koji se nalazio u jednospratnoj zgradi (Lenkey utca, danas Ivana Gorana Kovačića). Sa formiranjm “Zemaljske Mađarske stranke”( dalje ZMS) 1922. godine, postaje njen predsednik i ostaje na tom položaju do 1929. godine, kada su sve partije sa nacionalnim obeležjima bile zabranjene. Ovoj stranci nije omogućeno učestvovanje na parlamentarnim izborima 1923, na sledećim, održanim 1925. godine, nije osvojila ni jedan mandat. Pred te izbore dr Šanta, sa većom grupom drugih aktivista te stranke biva uhapšen, optužen za revizionizam. No, već na izborima 1927. godine ,nastupaju u izbornom paktu sa radikalima, nadajući se da će od njih zauzvrat izvući izvesne političke koncesije. Osvojili su dva mandata, od toga jedan u subotičkom okrugu gde je izabran advokat Deneš Štrelicki (Strelitzky Dénes).

Sa uvođenjem diktature i ukidanjem političkog organizovanja,1929. godine, zabrane delovanja političkih stranaka, dolazi i do pasivizacije ZMS. U kasnijem periodu dr Šanta i ZMS, delovaće opoziciono ali će se sve više kretati ka orijentaciji i saradnji sa Mađarskom, a time i sticati reputaciji revizionista i iredentista.U 1940. godini on je izabran za počasnog predsednika Kulturnog saveza Mađara u Vojvodini. Po okupaciji zemlje, srdačno je dočekao visoku mađarsku delegaciju koja posećuje Subotici jula 1941. godine, držeći pozdravni govor regentu Hortiju.U 1942. godini imenovan je za člana mađarskog Gornjeg doma parlamenta.

Dr Gavrilo (Gabor) Santo

Njegov kolega, lekar Santo Gabor, preuzeće početkom tridesetih godina položaj jednog od glavnih vođa Mađara na političkoj sceni. Vladajući krugovi su se opredelili da mu u narednom periodu pružaju potporu i tretiraju ga predstavnika volje mađarske nacionalne manjine u Jugoslaviji.

“On je kao medicinski stručnjak već stekao priznaje u gradu i njegovo ime se pročulo i u drugim mestima. Nikad se nije sukobio sa vlastima, jer je važio kao izrazito režimski čovek. On je bio spreman da bez prigovora prihvati monarhodiktaturu, ideju o jugoslovenstvu.”[1] Kontaktima sa banom Dunavske banovine, Radoslavom Dujićem, uobličava svoju političku platformu, zasnovanu na jugoslovenstvu, odnosno lojalnosti Mađara toj državnoj ideji. Uz profesora subotičkog Pravnog fakulteta, dr Fedora Nikića,već polovinom 1930. preduzima nekoliko agitacionih putovanja po Vojvodini, gde u mestima sa mađarskom večinom nastupa, potkrepljujući višenacionalni karakter novog pokreta.”On je lično bio pošten, popularan kao vrstan medicinski stručnjak. Nije bio lišen, međutim, političkih ambicija i želje za javnim istupanjima i publicitetom. Ove svoje ambicije, želeo je da ostvari, izgleda, u ubeđenju da to čini u korist mađarske nacioanalne manjine kao celine.Mogućnost poboljšanja političkog i ekonomskog položaja Mađara, video je u najtesnijoj saradnji sa vladajućim krugovima u Beogradu, popularisanju dinastije Karađorđevića, unitarističkog političkog kursa i integralnog jugoslovenstva.”[2] Početkom 1931. godine opet je naimenovan za člana Gradskog predstavništva (Senata). Tada postaje i predsednik Lige Društva naroda Mađara u Vojvodini. Aktivno je učestvovao i u režimskim političkim organizacijama, do diktature u Radikalnoj, a zatim Jugoslovenskoj nacionalnoj stranci (1931-1935), vodio je njen ogranak u Senti i Jugoslovenskoj radikalnoj zajednici (od 1935). Od vlasti je protežiran kao glavni lider Mađara. Organizuje i učestvuje na mnogim skupovima, kojima je cilj – borba protiv opozicije, pogotovo protiv “rušitelja državnog i narodnog jedinstva”. Izabran za narodnog poslanika u senćanskom srezu na parlamentarnim izborima 1931. godine, kao kandidat na vladinoj (jedinoj) listi, kao i 1935. godine, tada u bačkotopolskom srezu. Za izbore 1938. godine, nije se ni kandidovao, a od vlasti obećano senatorsko mesto – nije dobio. To je praktično bio kraj njegove političke karijere. Vreme kada se cenila njegova politička taktika pasivnog držanja, prolazilo je, ustupajući mesto ofanzivnim metodama rešavanja manjinskih pitanja.Zalagao se za poboljšanje položaja poljoprivrednih radnika – Mađara, kao i za kulturna pitanja, ali bez dovoljno realnih rezultata.

Već u svom političkom delovanju 1926/7 godine, kada je radio na Paliću i vodio palićke radikale, jasno je iskazao svoje opredeljenje za saradnju sa najsnažnijom srpskom građanskom strankom. Početkom tridesetih godina, takva orijentacija lansiraće ga u miljenika režima i doneće mu glasove mađarskih birača za dva mandata u Narodnoj skupštini.Time je on obeležio politički život vojvođanskih Mađara u tom periodu.